روز دست شستن از دنیا

در اردن شیعیان روز دهم ماه محرم طبق سنت دیرینه به یاد امام حسین(ع) و یارانش، فقرا و مستمندان را اِطعام‌می‌کنند؛ در این روز اغلب مسلمانان اعم از شیعه و سنی فعالیت‌های روزانه را تعطیل‌می‌کنند و با اقتدا به ام‌سلمه که با شنیدن خبر شهادت امام (ع) ازکار شست‌وشو دست کشیده‌بود آنان نیز از انجام امور این‌چنین اجتناب‌می‌کنند؛ مسلمانان این کشور در شهر «موته» درکنار مزار شهید جعفر‌طیار به‌صورت رسمی به عزاداری‌می‌پردازند.

آیینی برای تمام ادیان

محرم یک تعطیلی رسمی در هند است که شروع سال اسلامی است. این روز برای بسیاری از کارمندان تعطیل به حساب می آید. در این کشور هندوها و غیرمسلمانان با دیدن سوگواری‌ها و نوحه‌سرایی و محافل حزن متأثر‌شده و با مسلمین همراهی‌می‌کنند و حتی در بعضی شهرها و مناطق، هندوها ساختمان‌هایی ساخته و وقف امام حسین(ع) کرده‌ و به تقلید از مسلمین نام آن‌ها را حسینیه گذاشته‌اند و در آنجا به سوگواری می‌پردازند؛ یکی از نقاط مشترک عزاداری پاکستان و هند شرکت مسلمانان اهل سنت در عزاداری‌هاست. رژه همراه ماکتی از آرامگاه امام حسین(ع)، زنجیر زنی، پخش کردن خوراکی بین فقیران، آتش بازی و... از دیگر آیین های محرم در هند است.

مشق شمشیر و مشعل گردانی

شیعیان عراق در سه شب 7، 8 و 9 محرم مراسم مشعل گردانی را اجرا می کنند. این مراسم از روز هفتم ماه محرم شروع می شود و با رجزخوانی هایی همراه بوده و به یادبود سوزانده شدن خیمه های امام حسین علیه السلام و اهل بیت ایشان می گذرد. مراسم "مشق شمشیر" هم بخش دیگری از این برنامه ها است که به نشانه شجاعت و دلاوری یاران امام در کنار سینه زنی ها برگزار می شود.  در این مراسم شخصی نیرومند به تنهایی حدود 20 مشعل روشن را برداشته و می چرخاند و پس از آن به سوی مرقد مطهر امام علی علیه السلام حرکت می کند. این مراسم از دیر باز در نجف وجود داشته است.

عزاداری بدون یک کلام حرف

در پاکستان اهل سنت هم همراه با شیعیان به عزاداری می‌‌پردازند؛ همچنین در شهرهای کراچی، حیدرآباد، کوتری، تخته و میرپورخاص از ایالت سند، روز عاشورا و اربعین حسینی غذاهای مختلفی چون حلیم درست می‌کنند و بین عموم تقسیم می‌کنند؛ این در حالی است که در شهر کوتری با 95 درصد جمعیت اهل تسنن، در ایام عزاداری امام حسین مجالس باشکوهی برپا می‌شود و مردم در روز عاشورا به سوی امام بارگاه حرکت می‌کنند.

در مجالس شیعیان هنگامی که عزاداری شروع می‌شود تمام شیعیان از خوردن و نوشیدن و سخن گفتن تا پایان مراسم خودداری می‌کنند و کسی که از این قانون تخلف‌کند، توبیخ می‌شود. در سه کشور لکنهو، بنگال و بنارس که از کشورهای غیراسلامی هستند مسلمانان و دوستداران اهل‌بیت(ع) در ایام سوگواری محرم، خوردن و آشامیدن را به حداقل می‌رسانند و در مجالس سوگواری به هیچ وجه نمی‌خندند و شوخی‌نمی‌کنند. همچنین در حیدرآباد دکن مسلمانان و هندوهای غیر مسلمان در ایام محرم عزاداری می‌کنند و بزرگان و عزیزان قوم دست و پای خود را با زنجیرهای آهنی بسته و چند نفر از خدمت‌گزاران خود را می‌گمارند که سر این زنجیرها را بگیرند و آنان را مانند اسیران «به یاد اهل‌بیت امام حسین(ع)» به مجلس عزای امام حسین بکشانند.

عزاداری ماه «تابوت»

در اندونزی مردم در ماه‌های محرم و صفر از جشن عروسی و ازدواج خودداری می‌کنند و معتقدند که ازدواج در این دو ماه نحس است. در جزیره سوماترای اندونزی به عزای حسینی «تابوت» گفته می شود. در جاوه این ماه «سورا (عاشورا)» نام دارد، در آچه «ماه حسن و حسین» گفته شده و در غرب سوماترا مردم پادانگ آن را ماه «تابوئیک» می‌نامند؛ در «پاری‌مان» در روز هفتم محرم نمادی از دست امام حسین(ع) که در گلدانی نهاده‌شده در معابر و خیابان‌ها گردانده‌می‌شود و صبح روز نهم محرم عمامه‌ای سفید‌رنگ که «توربان» نامیده‌می‌شود به نشانه عمامه امام حسین(ع) تهیه‌شده و بر سر می گذارند.

تابوت گردانی در میان مردم اندونزی یک رسم قدیمی عاشورایی است. تابوت، یک سازه چوبی است که به حرم مبارک امام حسین(ع) شباهت دارد. این تابوت با اوراق رنگارنگ تزئین می‌شود و مردم در تمام روز دهم محرم آن را بر دوش گذاشته و در کوچه و بازار می‌چرخانند و وقت غروب، در دریا می اندازند. فرو بردن تابوت در آب دریا نشان می‌دهد که برگزاری مراسم محرم به پایان رسیده‌است. تابوت آرام آرام در آب فرو می رود و هنگامی که تاریکی شب فرا می‌رسد، سوگواران بر می‌گردند و زیر زبان ورد گونه می‌خوانند: علی بدایا! علی بدایا! (یعنی یا علی (ع) به داد برس).

مراسم برگزاری محرم (تابوک) در پاریمان اندونزی، بعد از دیدار هلال محرم، از نیمه شب، با آوردن خاک پاک و تمیز رودخانه شروع می شود. افرادی که برای آوردن خاک به رودخانه می‌روند، لباس سپید می‌پوشند. این خاک را در مکانی جمع می‌کنند و روی آن پارچه‌ سپید می‌کشند و آن را “دارگاه”‌ (یعنی درگاه امام) می نامند. این دارگاه سمبل مرقد امام حسین (ع) و چادر روی آن، نشانی پاکیزگی، حیات، دلیری و شهادت حضرت امام حسین (ع) در راه خداست. روز پنجم محرم، ساقه درخت موز را از باغ با یک ضربه شمشیر تیز می‌برند که سمبل بهادری و دلیری و مهارت شمشیر زنی حضرت قاسم (ع) است.

 

 

بدون لباس نو

در کشور برمه(میانمار) شیعیان در ماه‌های محرم و صفر به سخنرانی و عزاداری می‌پردازند، ازدواج‌نمی‌کنند، لباس نو نمی‌خرند، حتی تلویزیون هم نگاه‌ نمی‌کنند؛ مردان لباس سیاه می‌پوشند و زنان از آرایش پرهیز‌ می‌کنند.

امساک در عاشورا

در مراکش با فرارسیدن ماه محرم مردم آرایش و تجمل را کنار‌ گذاشته و در روز عاشورا از خوردن غذا خودداری‌می‌کنند و در یک سنت عمومی زکات اموالشان را می‌پردازند. مردم تونس هم در عزاداری‌ها از خوردن غذاهای رنگین اجتناب‌می‌کنند و صبح عاشورا به مزار اموات سرمی‌زنند.

کجاوه طلا در خیابان

در ترکیه مسلمانان در ماه محرم به نوحه‌خوانی و زنجیرزنی می‌پردازند و غذایی به نام«افشون» درست‌کرده بین عموم تقسیم‌می‌کنند؛ در عزاداری شهر استانبول گروه‌هایی از اهل سنت به‌ویژه رجال ‌دولتی برای هم‌دردی با شیعیان شرکت‌می‌کنند. در برخی مناطق این کشور شیعیان پیراهن سفیدی روی لباس مشکی خود می‌پوشند که به معنی کفن است و نیز نوارهای پارچه‌ای سبز و قرمز رنگی بر پیشانی می‌بندند.

مسلمانان شهرهای «بورت» و «اسبانی» در آمریکای جنوبی کجاوه بزرگی از طلا و نقره با زیباترین نقش و نگار برای عزاداری سیدالشهداء تهیه‌می‌کنند و آن را در روز عاشورا به حرکت در‌می‌آورند و در این مسیر بسیاری از مسیحیان و هندوها به مسلمانان ملحق‌می‌شوند و همه پشت سر آن کجاوه قرارمی‌گیرند.

قاشق زنی به سبک سنگال

مراسم عاشورا در سنگال به شکل سنتی است. برای مثال در شب عاشورا مردم سنگال غذایی به نام “کوس کوس”‌ که غذایی است عربی به همراه گوشت گاو، صرف می‌کنند. بعضی‌ها عقیده‌دارند که بعد از غذا باید بشقاب‌ها را روی سرگذاشت، سپس مراسمی مثل قاشق‌زنی که در زمان قدیم در ایران مرسوم بوده‌ است برپا می‌کنند. زنان لباس مردان را می‌پوشند و کودکان روی صورت خود پودر می‌پاشند و در روز عاشورا که در زبان محلی به “تنخریب”‌ معروف است به اجرای مراسم آیینی می‌پردازند. مرثیه‌خوانی نیز در بین فرقه‌های تیجانیه و قادریه تا اندازه‌ای رواج دارد. روز عاشورا در سنگال تعطیل رسمی است. در این کشور حسینیه، هیئت و یا فاطمیه وجود ندارد و مجالس سخنرانی‌های روز عاشورا در مساجد انجام می‌شود.

فراوری: الهام مرادی

بخش گردشگری تبیان

برگرفته از: خیمه، شفقنا، تازه